بهترین چیزی که می‌توانیم بخوریم

این پست دربارۀ اهمیت شکست است و بخش اعظم آن نقل قولی از یک کتاب. اما چند کلمه­ قبل از نقل اصل مطلب:

«من همیشه شاگرد اول بودم. تو تیزهوشان درس خوندم. تو دوران مدرسه هیچ کار بدی نکردم که خانواده‌­م اذیت بشن. هیچ وقت تو مدرسه دعوا نکردم. سرم تو کار خودم بود و همه هم دوستم داشتن. تو کنکور رتبۀ خوبی آوردم. تو یه دانشگاه خیلی خوب تهران هم قبول شدم. تا خود دکترا هم تقریباً با آرامش و بدون هیچ مشکلی بالا اومدم. حالا هم شغلم بد نیست. احتمال ارتقا هم هست. ولی…»

با کمی پس و پیش، جملات بالا را بارها و بارها از زبان افراد مختلفی شنیده‌­ام، شاید برخی تا نیمۀ این راه آمده باشند، اما در نهایت همه ناراضی­ بوده‌­اند که چرا «شاگرد اول» مدرسه، در نهایت در موقعیتی قرار گرفته که نهایتاً باید به عنوان یک آدم معمولی و سر به زیر احساس رضایت(!) داشته باشد. بگذریم از حس بی­‌معنایی یا طلبکاری بعضی­‌ها که خب، تا حدی هم حق دارند.

از طرفی هم آدم باسواد و سالم، مایۀ خنده و تمسخر شده: «بچه مثبت» «خرخون» «بچه ننه»؛ آدم بی‌­دست و پا یا عصا قورت­‌داده‌­ای که مایه وهن فکر و دانش است. صداوسیما و برخی نهادهای رسمی و غیررسمی همواره مروج این نگاه و ستایش­گر لمپنسیم و بی­‌سوادی بوده‌­اند. رستگاری لات­‌ها و لمپن­‌ها در فیلم­‌ها و سریال­‌های ایرانی چیز غریبی نیست. انگاری که «انسونیت!» در نهایت نصیب اراذل و اوباش است.

حرف این پست، توصیه به لمپنیسمی که حرفش رفت نیست، حرف دربارۀ فولاد آبدیده است: فرد باسوادی که با عملگرایی، شکست، بارها و بارها سکندری خوردن و دوباره برخواستن، برای توسعۀ فردی و اجتماعی گام بر می­دارد. در این مسیر، قوتِ حرکت، با خوردنِ شکست تامین می‌­شود. شکست‌­هایی که بعضاً از «بچه مثبت» و «خرخون»، «قهرمان» می­‌سازند.

شکست، خوردنیِ موفقیت است!

باری، متن زیر را به طور اتفاقی در حال تورق کتاب «ایران آینده» دیدم. حس کردم، برای خوانندگان این وبلاگ، مفید و الهام­بخش باشد.

رضا منصوریدر بخش از این کتاب می­‌گوید:

افرادی که در دوران بچگی یا نوجوانی زیاد شکست بخورند، موفق­‌ترین افراد هستند؛ شکست به این معنا که کاری را انجام می‌­دهند و موفق نمی­‌شوند. در نتیجه مرزهای توانایی­‌های خود را از راه شکست می‌­شناسند.

بدترین مدیران کسانی هستند که در دوران کودکی شکست نخورده‌­اند و همیشه اول بوده‌­اند. گاهی هست که کسی همیشه اول می‌شود، زیرا در اثر شکست­‌هایش خودش را بالا کشاند. گاهی هم هست که محیط زندگی و جامعه به فرد اجازۀ مسابقه نمی‌­دهد و او را در جایی می‌­نشاند که رقیب نداشته باشد و همیشه اول بماند.

در ایران چه قبل و چه پس از انقلاب اینگونه عمل کرده­‌ایم. مدرسه­‌هایی ساخته‌­ایم که با ایدئولوژی خاص کار می­کردند: مانند علوی و نیکان، و حتا مدرسه­‌هایی که گروه­‌هایی خاص ساخته­‌اند، مانند مدرسۀ فرهاد. حتا مدرسه­‌هایی که غیر ایدئولوژیک بودند جوری افراد را تربیت کردند که با یک نوع فکر خاص بار بیایند. اجازه نداده‌­اند که بچه­‌ها با هم دعوا کنند و نزاع را در اجتماع یاد بگیرند.

فرض کنید در دولت ما چنین کسی که همیشه اول بوده، وزیر یا رئیس جمهور بشود. او که مرزهای خود، مزرهای جامعه و توانایی بشری را نشناخته، نمی­‌تواند مدیر باشد. ارزش­های ما برای تعیین مدیر، این­گونه “اول بودن”­هاست: اول بودن به لحاظ اخلاق و به لحاظ حافظه در مسابقه‌­ای که اثبات هم نشده. او چون در مسابقه نبوده، مرزهای خود و دیگران را نشناخته، و اکنون که مسئولیت یک مقام را بر عهده می­گیرد، حال آنکه توانایی بقیه افراد را هم نمی­‌شناسد، بنابراین نمی‌­تواند تصمیم بگیرد، یا تصمیم اشتباه می­‌گیرد و کار را به دست شخصی می­‌سپرد که آن شخص توانایی آن کار را ندارد.

سال گذشته در اینترنت سوالی مطرح بود به این شرح “سه نفر هستند که نفر اول بسیار منزه و مذهبی بوده؛ نفر دوم در دانشگاه مادۀ مخدر مصرف می­‌کرده و زن‌­باره بوده؛ نفر سوم مشروب­‌خوار حرفه‌­ای بوده؛  حال کدام­یک برای ریاست­‌جمهوری مناسب‌­تر است؟”

خیلی­‌ها می­‌گویند: نفر اول. اما پاسخ سوال چنین بوده که نفر اول هیتلر، نفر دوم چرچیل و نفر سوم روزولت است.

این نشان می‌­دهد که چگونه کسی می­‌تواند رشد کند و چه چیزی را باید از خودش نشان دهد. فرد باید مرزهایی را تجربه کرده باشد تا بتواند کاری کند، حتی مرزهای خطا. خود این نشان می­دهد توان انسان کجاست و چه چیزی را تجربه کرده و چه واکنشی نشان داده است.

ما اصلاً منزه‌­طلبی داریم. کاری می­‌کنیم که بچه­‌ها در معرض کار بد قرار نگیرند. پس در معرض تجربه و مسابقه هم قرار نمی­‌گیرند. من از میان تیزهوشان افراد بسیاری را می­‌شناسم که از مدرسۀ علوی یا نیکان بالا آمده‌اند یا به عنوان بهترین کسان انتخاب شده‌­اند؛ اما به دیپلم و دانشگاه که رسیده‌­اند بدترین افراد شده‌­اند؛ اصلاً از گردونه خارج شده‌­اند. بعضی‌­ها مقامات ارشد مدیریتی را برعهده می­‌گیرند و معلوم نیست که در آن­جا موفق باشند.

این را برای خودمان در جامعه حل نکرده‌­ایم و هنوز نمی‌­دانیم که چگونه باید مردم ما به انسان­‌های کارآمد تبدیل شوند.

 فکر می‌کنم بعد از مطالعۀ این پست، خواندن لینک زیر هم برای شما سودمند باشد:

ماجرای رسیدن من به چراغ جادو

کلاس نویسندگی

 شاهین کلانتری در تلگرام | اینستاگرام | توییتر | ویرگول | لینکدین