درباره‌ی شرکت در مسابقات نویسندگی | نظر جعفر مدرس صادقی

من برای جایزه‌گرفتن فیلم نمی‌سازم،‌ جایزه فقط برای اسب‌هاست.
ورنر هرتزوگ

هزار سال پیش که کار و سرگرمی من شرکت در مسابقات داخلی و خارجی کاریکاتور بود، هر سال توی صدها جشنوار‌ه‌ی ریز و درشت شرکت می‌کردم.

طی آن سال‌ها سی‌چهل‌تایی هم جایزه بردم که بعضی از آن‌ها قدری هم ارز فرنگی نصیبم کرد. حتی یکبار جایزه‌ی هزاردلاری‌ام را به برادرزاده‌ی مادرم قرض دادم تا آلت موسیقی بخرد و شادی‌بخش مجالس شما باشد.

اما از یک جایی به بعد جایزه‌بازی از سرم افتاد. رفتم سراغ روزنامه‌نگاری، و البته این یکی هم از چشمم افتاد. تا رسیدم به نوشتن، و این‌‌بار با خودم عهد کردم که پا توی هیچ مسابقه‌ای نگذارم.

این حرف نادر ابراهیمی را هنوز هم دوست دارم:

احساس رقابت احساس حقارت است.

فکر می‌کنم در هر مسابقه و رقابتی -با هر سطح و اندازه‌ای- بیشتر تشویش و استرس و مقایسه‌ی بیمارگونه‌ی خودمان با دیگران را تجربه می‌کنیم.

بارها برایم پیش آمده که از من درباره‌ی مسابقات نویسندگی پرسیده‌اند، یا مشورت خواسته‌اند تا نوشته‌ی بهتری را برای مسابقه‌ای بفرستند، اما من بلافاصله دلسردشان کرده‌ام و یک خروار هم در نکوهش مسابقه‌بازی گفته‌ام. (ای نویسنده‌ی جوان شاید بگویی «پس نوبل چی؟» بدان و آگاه باش که این نوبل است که دنبال نویسنده‌ها میفتد؛ یعنی نویسنده کتاب پست نمی‌کند برای آکادمی نوبل. آکادمی نوبل پس از نظرخواهی از سراسر جهان نویسنده‌یی را برمی‌گزیند و غالبن هم روح نویسنده از ماجرا خبر ندارند تا روزی که بهش زنگ می‌زنند و می‌گویند اینک نوبل، پاشو بیا یه مقدار سخنرانی کن و پولتو بگیر برو.)

باری، به این بهانه می‌خواهم تکه‌ای از یکی از مصاحبه‌های جعفر مدرس صادقی را نقل کنم که ساده و هوشمندانه به نقد جوایز ادبی پرداخته:

«…اصلن نمی‌فهمم به چه درد می‌خورد. جایزه به یک احساس رقابت دامن می‌زند که برای نویسنده خیلی وحشتناک است. جایزه فقط به درد بچه‌ها می‌خورد. یک بچه محصل هفت هشت ساله یا ده دوازده ساله با یک ستاره یا یک علامت صدآفرینی که خانم معلم توی دفترش می‌چسباند، ذوق می‌کند و خیلی هم خوب است که ذوق کند و نتیجه هم می‌دهد. بچه‌ها را به این ترتیب تشویق می‌کنیم (و گول می‌زنیم) تا مشق‌های خودشان را خوش‌خط‌تر بنویسند و به حرف معلم گوش کنند. هر بچه‌ای توی این سن و سال دوست دارد روی بچه‌های دیگر را کم کند و این جایزه باعث می‌شود که بهتر کار کند و بچۀ خوبی باشد. اما آن نویسنده‌ای که می‌رود بالای سن و از هیئت داوران تشکر می‌کند که به او جایزه داده‌اند و به این وسیله او را از نویسنده‌های دیگر بهتر و برتر دانسته‌اند، دارد بابت چی از آن‌ها تشکر می‌کند؟ آن جایزه‌ای که آن‌ها به او می‌دهند به اثر او معنی می‌دهد یا آن کاری که خودش کرده است؟ هیئت داوران با این جایزه او را فریب می‌دهد و نویسنده به این بازی تن داده است و آمده است روی سن. شاید دارد توی دلش به ریش هیئت داوران می‌خندد. آخه نویسنده اگر نویسنده باشد خوب می‌داند که توی این کار هیچ رقابتی در کار نیست و نمی‌تواند باشد. هیچ نویسنده‌ای از نویسندۀ دیگری بدتر یا بهتر نیست. هر نویسنده‌ای دارد برای خودش یک کاری می‌کند که هیچ ربطی به کار نویسنده‌های دیگر ندارد. این که ما کار چندتا نویسنده را بگذاریم کنارِ هم و با هم مقایسه کنیم و تصمیم بگیریم که کدامشان بهتر از همه است، فقط یک جور تفنن و سرگرمی و وقت‌گذرانی بیهوده است که به هیچ دردی نمی‌خورد. به درد نویسنده نمی‌خورد. شاید به درد هیئت داوران و بازارگرمی بخورد، اما به درد نویسنده نمی‌خورد.
جایزه فکر می‌کنم هیچوقت نمی‌تواند برای همه قابل احترام و پذیرفتنی باشد. برای این که جایزه همیشه دو طرف دارد: یک طرف که برنده است و یک طرف که بازنده است. آن طرف که برنده است راضی است و آن که بازنده است ناراضی. توی هر مسابقه‌ای هم به همین ترتیب است. و مسابقه هم فقط برای سرگرمی و وقت گذرانی است. سرگرمی و مسابقه هیچ بد نیست و خیلی هم خوب است، اما ادبیات منزلتش خیلی بالاتر از این حرف‌هاست که آلودۀ این مباحث بشود. توی فوتبال شما می‌توانید طرفدار یک تیم باشید و از بردن و باختن یک تیمی خوشحال و ناراحت بشوید، اما توی ادبیات نه تیمی در کار است و نه هیچ برنده و بازنده‌ای. هیچ مسابقه‌ای هم در کار نیست. خیال شما را راحت کنم. همه بازنده‌ایم.» (نقل از ماهنامه تجربه | شماره ۳۳ | آذر ۹۳)

پیوندهای پیشنهادی:

اصول نویسندگی

 شاهین کلانتری در مدرسه نویسندگی | تلگرام | اینستاگرام | توییتر | ویرگول | لینکدین