تولید محتوای متنی | راه و روش مقاله‌نویسی در اینترنت

چند سال مداومت در نویسندگی آنلاین در عمل به من ثابت کرده که برای یادگیری و ارتباط و ترویج افکار، هیچ چیزی به اندازه مقاله‌­نویسی در اینترنت موثر نیست.

حالا در مقالۀ کوتاهی، ایده­‌هایم را برای راحت‌تر نوشتن در اینترنت برای شما می‌نویسم:

با آزادنویسی شروع کن

آزادنویسی یعنی نوشتن به آزادانه‌ترین شکل ممکن.

در این مرحله بنا نیست روی چیزی خط بکشی.

بنا نیست واژه‌ها دقیق، جمله‌ها درست و پاراگراف‌ها منسجم باشند.

آزادنویسی یعنی تولید چرک‌نویس و چرک‌نویس هر چه چرک‌تر بهتر!

دوست داری چه مقاله‌ای بنویسی؟

مقالۀ تو چه ویژگی‌های خاص و جالبی دارد؟

به سوالات بالا فکر کن و بازیگوشانه بنویس. بگذار نوشته‌­ات پر از حرف‌­های غیر منطقی و ناقص باشد. فقط بنویس.

توی آزادنویسی فقط می‌خواهی تصوری کلی از شکل و شمایل و اهداف مقاله‌ای در ذهن تو شکل بگیرد.

اگر می‌خواهی در مقاله­‌نویسی شکست بخوری اینگونه فکر کن:

«هر وقت ایده پیدا کردم، نوشتن را شروع می‌کنم.»

اما نویسندۀ حرفه‌ای می‌داند که ایده حین نوشتن به دست می‌آید. (+)

چرک‌­نویس را که نوشتی، بینداز کنار و از جایت بلند شو برو پیاده‌روی. لای کتاب‌ها پرسه بزن. با دیگران صحبت کن. دوش بگیر. فکر کن. اما این‌ کارها را دو سه ساعت بیشتر کش نده. حالا وقت بازنویسی یا به عبارتی نوشتن مقالۀ اصلی است.

قصه بگو، نقل قول کن، تشبیه و استعاره بساز

در اوایل دهۀ ۱۹۸۰، یک نوازندۀ با استعداد گیتار از گروه خود اخراج شد. این گروه تازه اولین قراردادش را بسته بود و داشتند برای ضبط اولین آلبوم‌شان آماده می‌شدند؛ اما یک هفته قبل از شروع ضبط، نوازندۀ گیتار را اخراج کردند، بدون هیچ اخطار یا مشاجرۀ قبلی. نوازندۀ گیتار فقط روزی از خواب بیدار شد و با بلیت اتوبوس روانۀ خانه شد! او روحیه‌اش را از دست داد. احساس کرد به او خیانت شده است. در این ماجرا هیچ‌کس از او جانب‌داری نکرد. هیچ‌کس توجه نکرد که با چه حالی رفت. در سرنوشت‌سازترین لحظۀ کاری، کسانی او را ترک کردند که او بیش‌ترین اعتماد را به آن‌ها داشت. پس با خود عهد کرد گروه خودش را بسازد. چنان گروه شگفت‌انگیزی راه بیندازد که گروه قبلی‌اش احساس ندامت کنند و چنان مشهور شود که تمام عمرشان را به این فکر کنند که مرتکب چه اشتباه وحشتناکی شده‌اند…

دوست دارید ادامه داستان را هم بدانید؟

بله، اغلب ما کنجکاوی سیری‌ناپذیری برای خواندن و شنیدن داستان داریم.

داستان نیمه‌کاره‌ای که در بالا خواندید، پاراگراف ابتدایی یکی از مقالات وبگاه مارک منسون است. منسون در حال حاضر یکی از پرفروش‌ترین نویسنگان غیرداستانی دنیاست. چرا او مقاله‌اش را با یک داستان شروع کرده؟

جو ویتالی در این رابطه می‌گوید:

یکی از دلایل موفقیت یکی از نامه‌­های پرفروش من آن است که این نامه با جملۀ «نزدیک بود اشکم در بیاید…» شروع می‌­شود. این عنوان در ابتدای نامه حکایت از داستان دارد، نه یک پیشنهاد خرید. مرم به شما گوش خواهند داد؛ به شرط آنکه مقصود خودتان را در قالب یک داستان جذاب بیان کنید.

علاوه بر این، داستان تمایز ایجاد می کند. با بیان یک قصۀ تازه، می­‌توانی تکراری­‌ترین پیام­‌ها را دوباره و دوباره به گوش مخاطب برسانی و مخاطب تو از این ماجرا راضی و خشنود باشد.

دربارۀ موضوع مقاله‌ای که می‌خواهی بنویسی چه قصه‌ای به ذهنت می‌رسد؟ یک خاطره؟ خلاصۀ فیلم یا داستانی که قبلاً خوانده‌ای؟ یک ماجرای مشهور؟ یا یک حکایت قدیمی؟

با همان شروع کن. مو به مو برایمان توصیفش کن. ماجرا چه زمانی رخ داده؟ چه آدم‌هایی در چه مکان‌هایی قصه را ساخته‌اند؟

با یک قصۀ خوب ما را میخکوب مقاله‌ات کن.

بعد از گفتن قصه، بنویس چرا این قصه را تعریف کردی؟ پیام قصه چه بود؟ در این مقاله چه چیزی می‌خواهی به ما بدهی؟

حالا کیلوکیلو هم حرف انتزاعی و غیرداستانی بزنی، به خاطر لذتی که با داستان اول مقاله برای ما ایجاد کرده‌ای به خواندن ادامه می‌دهیم.

وسط حرف‌هایت هر جا نقل قول خوبی به ذهنت رسید استفاده کن. حتی برو توی ویکی‌گفتاورد و کتاب‌ها بگرد تا جملات قصار تازه پیدا کنی. کورش کبیر می‌گوید: استفاده از نقل‌قول، جذابیت و اعتبار متن را بیشتر می‌کند!

از تشبیه و استعاره استفاده هم کن. حرفی که می‌زنی شبیه چیست؟ آیا می‌توان  آن را با یکی از چیزهای ملموس و روشن زندگی ما مقایسه کنی تا منظورت را بهتر بفهمیم. یادت هست که من داشتن سایت را به ادارۀ یک کشور تشبیه کرده بودم؟ (+)

ببین سعید عقیقی چگونه وسط یکی از یادداشت‌هایش-برای بیان تاثیرگذارتر حرفش-یک استعارۀ گزنده ساخته:

سینما از آن‌چه باید باشد و می‌تواند باشد، فرسنگ‌ها فاصله گرفته است. دروغ، تبعیض، حق‌کشی و پلیدی به صورت امری رایج و طبیعی درآمده و گویی جزاین چیزی نباید باشد. حق این است که وقتی از کنار تابلوهای تبلیغاتی یا سردر سینماها می‌گذریم، از دیدن این تصاویر عنیف و حماقت مستولی بر ذهن و زبان سازندگان‌شان سرمان را از خجالت پایین بیندازیم و بگذریم و دلمان را به فروش بلیت‌ها خوش کنیم و خود را فریب بدهیم که «چرخ سینما باید بچرخد» و سینمای «پُرمخاطب»ی داریم. انگار پدری به‌جای کوشش در جهت فراهم‌کردن رفاه دختر تازه‌بالغ‌اش، او را روانۀ خیابان‌ها کند تا خرج خودش را دربیاورد و استدلالش این باشد که «چرخ زندگی باید بچرخد» و دل خوش دارد به این‌که دختر «پُرمخاطب»ی دارد! این توهین‌آمیز‌ترین جمله‌ای‌ست که می‌توان نثار دوستداران سینما کرد.

اینتر بزن

یک لحظه پاراگراف بالا را نگاه کن.

حالا برگرد یک نگاه هم به پارگراف آزادنویسی بینداز.

کدام یک برای خواندن راحت‌­تر است؟

برای خوانده شدن مقاله‌­ات سفیدخوانی را دست کم نگیر.

بگذار سطرها نفس بکشند.

خوانندۀ اینترنتی کم‌حوصله است. متن تودرتوی تو از خواندن می‌­ترساندش.

هر جایی که امکان داشت اینتر بزن و برو سطر بعدی. (+)

جمله­‌هایت را کوتاه کن

شاهرخ مسکوب از بهترین نثرنویس‌­های زبان فارسی است. هر کتاب او کلاس درس تسلط کلامی است. بیا اولین سطرهای کتاب مسافرنامۀ مسکوب را با هم بخواهیم:

از خانه بیرون آمدم. تاریک بود. اینجا همیشه صبح‌ها تاریک است. دو تا زن به ساعت‌هایشان نگاه می‌کردند و می‌دویدند. در تلاش معاش! کبوتر سحرخیز و کامروائی دستپاچه و سمج به چیزی شبیه رودۀ مرغ نک می‌زد. صبحانه در باران. آسمان مثل لاک روی زمین افتاده بود و آدم‌ها زیر چتر مثل لاک‌پشت‌های پادراز و قارچ‌های ساقه بلند بودند. سرگردان، شتاب‌زده! چراغ ماشین‌ها روشن بود. از نور خیسشان آب می‌چکید. خیابان باریک، ساختمان‌ها بلند و آسمان غایب! مثل این بود که ته دریا راه می‌روم، در تاریکی خیس اعماق!

به کوتاهی جمله نگاه کن. دوستی نویسنده با نقطه حیرت‌­انگیز است.

«از خانه بیرون آمدم.»

«تاریک بود.»

«دو تا زن به ساعت‌هایشان نگاه می­‌کردند و می‌­دویدند.»

خواندن این جمله­‌ها راحت­‌تر است. تمرکزمان را از دست نمی­‌دهیم و نفسمان بند نمی‌­آید.

اما کافی است به مقالات ناشیانۀ وب نگاه کنی. اغلب این مقاله­‌ها پر از جملات بلندی هستند که در انتهای هر جمله یادمان می‌­رود جمله با چه موضوعی شروع شده بود. بنابراین یکی از کارهای اصلی تو در بازنویسی،کوتاه کردن جملات است.

از میان‌تیتر استفاده کن

این کاری است که دن کندی از آن به عنوان مسیردوگانۀ خواندن یاد می­‌کند.

ما برای خواندن یک مقاله، از همان سطر اول شروع نمی­‌کنیم جمله به جمله پیش برویم. اول یک نگاه کلی به مقاله می‌­اندازیم، و بعد که اول تا آخر آن را دیدیم، دربارۀ خواندن یا نخواندن آن تصمیم می‌گیریم.

حالا با این حساب چطوری می‌توانیم شانس خوانده شدن مقاله را افزایش بدهیم؟

یک راه موثر استفاده از میان‌تیترهای کاربردی و جذاب است. میان‌تیترها، نه تنها ساختار بهتری به متن می‌دهند، بلکه می­‌توانند مخاطب را برای خواندن کل مقاله متقاعد کنند.

میان‌تیتر زیر شما را به خواندن این مقاله ترغیب می‌کند؟

غول مرحلۀ آخرِ مقاله نویسی در اینترنت

منتشر کن. اگر نوشته‌­هایت را منتشر نکنی هیچ چیزی یاد نمی­‌گیری.

یادگیری نوشتن در خلوت اتفاق نمی‌­افتد. باید به یک نظم نوشتاری متعهد باشی و هر روز بنویسی و منتشر کنی.

بعدها که حرفه‌­ای‌­تر شدی شاید نخواهی هر روز چیزی منتشر کنی اما در سال­‌های اولیه کار، تمرین اصلی تو، نوشتن روزانه و انتشار است؛ ارزشمندترین چیزها را از این رهگذر یاد می­‌گیری.

بهتر است نوشتن را به جای هدف، به یک عادت تبدیل کنی. ممکن است هدف تو داشتن یک سایت پرمخاطب باشد. اما به جای خیال‌بافی بهتر است عادتِ تازه‌کردن روزانۀ وبلاگت را تقویت کنی. هدف جذاب­‌تر به نظر می‌رسد، اما عادت سازنده‌­تر است.

راز نهایی این است: خودت را عادت بده هر طور که شده هر روز چیزی منتشر کنی. بدون خیال‌پردازی دربارۀ نتیجۀ کار.

پی نوشت: این مقاله را بر اساس سوالاتی که در کامنت‌ها می‌نویسید، طی روزهای آینده کامل‌تر می‌کنم.

 برای مطالعۀ بیشتر:
| مدرسه نویسندگی | نقشه راه نویسندگی | تولید محتوا | کپی رایتینگ | معرفی کتاب | شعر | ویرایش و ویراستاری |