زبانکاری چیست؟ دلیل علاقه‌ی یداله رویایی به زبان

یداله رویایی در «فنومنولوژی حجم» تعریفی از شیوه‌ی برخورد خود با زبان ارائه می‌دهد که شاید خواندن آن بر خلاقیت زبانی ما بیفزاید، این یکی از روشن‌گرترین متن‌ها درباره‌ی مفهوم‌پردازی واژه‌ها در ادبیات است:

«من زبان را برای خود زبان دوست ندارم. بلکه به‌خاطر کار با زبان، زبانکاری (لانگاژ) دوست دارم. زبان به عنوان یک عامل ساکن به درد من نمی‌خورد، بلکه وقتی به در من می‌خورد که رونده باشد، هم برود و هم مرا ببرد، و یا من او را ببرم. باید رونده باشد که من بتوانم ببرمش. زبان به عنوان یک سکون، به عنوان یک جمعِ ساکن موضوع نگاه من نیست، و موضوع کار من نیست. من «کار با زبان»، زبانکاری، را بیشتر از خود زبان دوست دارم. در زبانکاری، زبان تکرار نمی‌شود. زبان تکرار می‌شود اگر با آن کار نکنیم. زبان رونده که می‌گویم یعنی زبانی که خودش، ریشه‌اش، خانواده‌اش و هستی‌اش را به من بدهد. من به کلمه‌ها این‌طور نگاه می‌کنم، از خودشان می‌گیرم و به خودشان می‌دهم، همه خالی‌شان می‌کنم و هم پُرشان می‌کنم. و در این کار گاهی هم معنای آن‌ها را تغییر می‌دهم. و آن کلمه کم‌کم در کار من معنایی دیگر می‌گیرد، مثل «وقتی‌که» در [کتاب] لبریخته‌ها. یا مثل معنایی که من، مثلا، به کلمه‌ی «مسکین» می‌دهم، که در فرهنگ لغات به معنای «فقیر» و «بی‌چیز» آمده است ولی در متن‌های من بیشتر معنای پست و حقیر گرفته‌اند تا فقیر و تنگدست.
شاید هم از این‌رو که مسکنت روحی و اخلاقی همیشه مشرف به مسکنت مالی‌ست. بسیارند ثروتمندانی که مسکین‌اند. زبان هم همین‌طور است، زبانی که در شعر نرود و ساکن باشد زبانی مسکین است، یعنی زبانی‌ست که مسکنت می‌کند. زبان‌هایی که در شعر مسکین مانده‌اند، امروز کم نیستنذ.»

شاید یکی از تمرین‌های خوب برای برخورد متفاوت با واژه‌ها نوشتن لغت‌نامه‌ی شخصی باشد. مطلب پیشنهادی:

لینک: واژه‌نامۀ ابدی | یک تمرین فوق‌العاده برای افزایش دایرۀ لغات