آموزش دستور زبان فارسی | گزاره

قسمت‌های قبلی آموزش دستور زبان را اینجا بخوانید.

گزاره

فعل

دانستیم که جمله از دو قسمت تشکیل می‌شود: یکی را «نهاد» و دیگری را «گزاره» خواندیم. اکنون باز جمله‌های زیر را به این دو قسمت اصلی تقسیم می‌کنیم:

در این جمله‌ها قسمتی که گزاره خوانده شده است گاهی شامل چندین کلمه است. بعضی از کلمه‌ها را می‌توان برداشت. در جملۀ اول می‌توان گفت «سعدی گلستان را نوشت.» و باز معنی جمله تمام است. در جملۀ دوم اگر بنویسیم «عمر خیام ریاضی‌دان بود.» جمله نقصی ندارد. اما در همین دو جمله اگر کلمات «نوشت» و «بود» را برداریم معنی به‌کلی ناقص می‌شود. در جملۀ سوم گزاره تنها دارای یک جزء است، و با این حال معنی کامل دارد. پس در هر گزاره‌ای یک جزء اصلی وجود دارد. این جزء را «فعل» می‌خوانیم.

در جمله‌های زیر:

فصل تابستان گذشت.

برگ درختان زرد شده است.

ایرانیان قدیم به فرزندان خود سواری و تیراندازی می‌آموختند.

ما داستان رستم و سهراب را در شاهنامه خوانده‌ایم.

هوشنگ بیمار بود.

چرا دیروز به تماشای مسابقه نیامدی؟

من دیروز به پیشباز بهار رفته بودم.

کلمات «گذشت»، «شده است»، «می‌آموختند»، «خوانده‌ایم»، «بود»، «نیامدی»، «رفته بودم»، همه فعل‌اند و بر کاری که در زمان گذشته یا حالتی که در آن زمان وجود داشته دلالت می‌کنند.

دیوار سفید است.

ماه به دور زمین می‌گردد.

چه کار می‌کنی؟

من نامه می‌نویسم.

کلمات «است»، «می‌گردد»، «می‌کنی»، «می‌نویسم» همه فعل‌اند و بر کاری که در زمان حال روی می‌دهد، یا حالتی که وجود دارد دلالت دارند.

و در جمله‌های زیر:

فردا به سفر می‌روم.

عالم پیر دگرباره جوان خواهد شد.

سال آینده در خانۀ نو خواهیم بود.

کلمات «می‌روم» و «خواهد شد» و «خواهیم بود» همه فعل‌اند و بر کاری که در زمان آینده روی خواهد داد دلالت دارند.

فعل کلمه‌ای است که دلالت می‌کند بر کردن کاری یا روی دادن امری یا داشتن حالتی در زمان گذشته یا اکنون یا آینده.

منبع: دستور زبان فارسی، پرویز ناتل خانلری

پیشنهاد:

اگر دوست دارید بدانید انتخاب فعل مناسب تا چه اندازه می‌تواند نوشته‌های شما را زیباتر کند مطلب زیر را بخوانید:

افزایش سلیقۀ کلامی