آموزش دستور زبان فارسی | نهاد و گزاره

قسمت‌های قبلی آموزش دستور زبان را اینجا بخوانید.

جمله

نهاد-گزاره

کورش بابل را فتح کرد.

شاهنامه تاریخ ملی ماست.

فردوسی از شاعران بزرگ ایران است.

این جمله‌ها «خبری» است. هر یک از آنها را به دو قسمت مجزا می‌توان تقسیم کرد. از این قرار:

یکی قسمی است که دربارۀ آن خبر می‌دهیم.

دیگری قسمتی است که دربارۀ قسمت اول گفته شده است.

یعنی اگر بپرسند: «کورش چه کرد؟» می‌گوییم: «بابل را فتح کرد.»

یا اگر بپرسند: «شاهنامه چیست؟» می‌گوییم: «تاریخ ملی ماست.» پس در این جمله‌ها «کورش» و «شاهنامه» قسمت‌های اول جمله، و «بابل را فتح کرد» یا «تاریخ ملی ماست» قسمت‌های دوم جمله است. قسمت اول را «نهاد» و قسمت دوم را «گزاره» می‌نامیم.

نهاد قسمتی است از جمله که دربارۀ آن خبر می‌دهیم.
گزاره خبری است که دربارۀ نهاد گفته می‌شود.

منبع: دستور زبان فارسی، پرویز ناتل خانلری

یادداشت وبلاگ‌صاحاب:

وقتی تصمیم به بازنشر کتاب دستور زبان گرفتم، مردد بودم. به هر حال این قبیل بدیهیات همه جا هست و اغلب ما این چیزها را در مدرسه دوره کرده‌ایم. اما به‌رغم تردیدم این کار را انجام می‌دهم. آن هم نه در قالب یک پست بلند، که خرد خرد و تدریجی.

برای این کار چند دلیل دارم:

• نوشته‌هایی که گاه از افرادی با مدارک تحصیلی بالا به دستم می‌رسد نشان می‌دهد که لنگ همین بدیهیاتیم.
• مرور این نوع آموزش‌های ساده اما پایه‌ای دربارۀ دستور زبان هیچ بدک نیست. شاید یادآوری برخی چیزها سطح نگارش ما را ارتقا بدهد.
• خوانندگان این وبلاگ اهل نوشتن‌اند. بسیاری از آن‌ها مشتاق‌اند بار دیگر دستور زبان را پایه بیاموزند اما حوصله و مجال آن را ندارند. بازنشر خردخرد این مطالب در اینجا سبب می‌شود بالاخره یکبار هم که شده مباحث مربوط به دستور زبان را به شکلی منسجمی بخوانند.
• به بهانۀ بازنشر این درس‌ها می‌توان به نکات دیگری دربارۀ نحو زبان فارسی پرداخت.