دسته‌بندی‌های سودمند | دسته‌بندی می‌کنم، پس می‌فهمم

دسته‌بندی سامان‌ می‌بخشد. دسته‌بندی پوشیده‌ها و پریشیده‌ها را از نهان تاریکی به عیان روشنایی می‌آورد. دسته‌بندی کلید انتقال دانش است.

دسته‌بندی نقص‌هایی هم دارد. گاه استثناها را نادیده می‌گیرد. گاه به زورچپانیِ چیزی به دسته‌یی نامربوط می‌انجامد. گریزی نیست اما. کیفیت دسته‌‌بندی را با سنجه‌یِ سودمندی و ناسودمندی می‌سنجیم، نه درست و غلط.

در مسیر یادگیری‌ام همواره وامدار دسته‌بندی‌های سودمند بوده‌ام. بهترین معلمان را کسانی می‌پندارم که دسته‌های متفاوتی عرضه می‌‌دارند.

برای مثال، با مثلث پیرنگِ رابرت‌ مک‌کی در کتاب «داستان» بود که توانستم با سه الگوی شاه‌پیرنگ و خرده‌پیرنگ و ضدپیرنگ آشنا شوم و به درک بهتری از ساختار رواییِ رمان‌‌ها و فیلم‌نامه‌ها برسم.

و کوشیده‌ام با دسته‌بندی‌هایی مانند «پازل نویسندگی» روشی خودشیوه برای آموزش نویسندگی بسازم.

این صفحه را ساخته‌ام تا انبانی باشد از انواع دسته‌بندی‌های که این‌سو و آن‌سو می‌بینم.

دسته‌بندی‌های سودمند را می‌توان مانند تور کوچکی به دریاهایی ‌افکند که ماهیان بسیار و رنگارنگ دارند.

سه نوع مؤلف از نظر رضا براهنی (از کتاب رویای بیدار):
۱. نوع مؤلفی که فقط اثر تخیلی آفریده است:‌ فردوسی، نظامی، حافظ… صادق چوبک، سیمین دانشور، ابراهیم گلستان و فروغ
۲. نوع مؤلفی که هم اثر تخیلی آفریده و هم اثر انتقادی: ناصر خسرو، مولوی، نیما، هدایت، آل احمد، اخوان، سارتر،‌ الیوت، بکت
۳. نوع مؤلفی که فقط اثر انتقادی به وجود آورده: هجویری، شیخ روزبهان، شمس قیس رازی، آریان‌پور، مینوی، زرین‌کوب،‌ ارسطو، یاکوبسن، تودوروف

دسته‌بندی م. ف. فرزانه در بررسی کتاب (از کتاب زبان سرخ):
هرگاه کتابی به‌دستم می‌رسد ابتدا به سه نکته توجه می‌کنم:‌ عنوان، ساختمان و نخستین جملات اثر.
عنوان را فشرده‌ترین خلاصه‌ی محتوای کتاب می‌دانم؛ ساختمان اثر نشانه درجه‌ی کاردانی نویسنده‌ است و جملات اول کتاب مانند پیش‌درآمد یک آهنگ موسیقی یا خواننده را به مطالعه تشویق می‌کند و یا حوصله‌ی او را به‌تدریج سر می‌برد.