کشکول چیست؟ | کشکول کلانتری هوا می‌شود

زنده رود از مجله‌های جدی و جذاب جمهوری ادبیات است. در شمارۀ تازۀ زنده‌رود در جستار جذاب «دفتر متفرقه‌ها» از آقای احمد اخوت نازنین می‌خوانیم:

کشکول، اصلاً واژه‌ای آرامی یعنی جامع کل شیئی، «به معنای گداست. یعنی شخصی که گدایی می‌کند. کاسه گونه‌ای باشد که درویشان و صوفیان به کار برند و در آن مایحتاج خود را از خوراکی و مالیات مال صدقات ریزند. معنی آن کشیدن به دوش است، چه کش به کشیدن و کول دوش و کتف را گویند.(لغت‌نامۀ دهخدا)» واضح است که اینجا نه با کشکول درویشان بلکه با کشکول کتابی سر و کار داریم، یعنی «کتابی که مطالب کوتاه و گوناگونی چون شعر و داستان، لطیفه و قطعه ادبی در آن گردآوری و تالیف شده‌اند. نمونه: کشکول جمال‌زاده، کشکول شیخ بهایی. (فرهنگ سخن تالیف حسن انوری)»

حالا بگذارید بگویم چرا از ایدۀ کشکول خوشم آمد. آقای اخوت جستارش را با صحبت از کشکول‌های محمدعلی جمالزاده شروع می‌کند:

«او بیشتر عمرش از کتاب‌هایی که می‌خواند یادداشت برمی‌داشت و اینها را در دفترهایی می‌نوشت و سپس به صورت کتاب منتشر می‌کرد.»
عنوان کشکول‌های منتشر شده از محمدعلی جمالزاده: هزاربیشه (۱۳۲۶)؛ کشکول جمالی (۱۳۳۹)؛ صندوقچۀ اسرار (۱۳۴۲).

جالب اینجاست که جمالزاده این کار را بیش از نیم‌قرن داده؛ و همین الهام‌بخش من شد تصمیم بگیرم بخش کشکول این وبلاگ را بسازم. خوبی کشکول‌ساختن در عنترنت این است که می‌توانی با سرعت بیشتری یادداشت‌هایت را با دیگران به ‌اشتراک بگذاری.

قبلاً هم البته در بخش نقل قول تقریباً گاه به گاه این کار را انجام می‌دادم، اما این نقل قول از امرسون در جستار آقای اخوت باعث شد بخواهم از این پس هر روز در دستۀ کشکول چیزی هوا کنم:

«هر کس باید کتاب مقدس خود را تدوین کند و در این کتاب واژه‌های موردعلاقه‌اش و جمله‌های دلی‌اش را بنویسد. دارید کتابی را می‌خوانید به دلایلی جمله‌هایی نظرتان را جلب می‌کنند، اینها را فوراً، قبل از آنکه یادتان برود در دفترتان بنویسید. اینها منادیانی هستند که مانند غرش شیپورهای موسی، یوحنا، سنکا و شکسپیر ما را صدا می‌زنند و به خود می‌خوانند.»

من متنوع و گسترده می‌خوانم و حالا می‌خواهم گزیده‌ای از جملات و پاراگراف‌های آنچه می‌خوانم را همینجا در همین وبلاگ فوراً بگذارم جلوی شما. اینجوری حس می‌کنم از مطالعه بیشتر بهره می‌برم.

یک خاصیت این کار هم این است که وبلاگ مدام به‌روز می‌شود و دوستانی که هر روز به اینجا سر می‌زنند می‌توانند چیزکی بخوانند که شاید ایده‌ای به ذهنشان متبادر کند.

کشکول امروز:

این چند جمله را هم از جستار آقای اخوت نقل می‌کنم تا بخشی از اولین کشکول کلانتری باشند، پیشنهاد می‌کنم متن کامل نوشته را در مجلۀ زنده رود بخوانید:

من سالیان دراز است که به‌قول یکی از دوستان به بیماری لاعلاج یادداشت‌نویسی مبتلا هستم. هر جا مطلب تازه جالب و تازه‌ای می‌خوانم آن را روی تکه کاغذی یادداشت می‌کنم. یا مطالبی را به خودم یادآوری می‌کنم. («مقالۀ مجلۀ سان را یادم نرود بنویسیم»). بعداً اینها را به دفتر یادداشت‌هایم منتقل می‌کنم.

اغلب یادداشت‌هایم تاریخ و شأن نزول دارند: اشاره به این که چرا این را نوشته‌ام.

در دفتر یادداشت‌های پراکنده، متفرقه‌ها و کشکول چیزهایی باهم پیوند پیدا می‌کنند که در زندگی معمول احتمال ارتباطشان کم است.

امروز که رفته بودم کتابفروشی دکتر شاطریان در میدان انقلاب چشمم خورد به کتاب تازۀ توماس فریدمن (ممنون که دیر آمدید)، این جمله را از مقدمۀ کتاب یادداشت کردم تا برایتان نقل کنم:

در زندگی نباید از چیزی ترسید. تنها باید آن را فهمید. اینک زمانۀ فهم بیش‌تر برای ترس کم‌تر است.
-ماری کوری

خب، سری هم بزنیم به فیس‌بوک. در صفحۀ ناصر کرمی می‌خوانیم:

انسان تنها موجودی است که حتی وقتی منابع زیستی کافی فراهم کرده باز هم تکاپو می‌کند. این رفتار انسان او را شبیه مورچگان و خیلی از حشرات می‌کند. اما می‌دانیم حشرات عمر کوتاهی دارند و به آسانی منقرض می‌شوند. انسان ذاتا به سگ‌سانان و گربه‌سانان بزرگ‌جثه بیشتر از پشه‌ها شباهت دارد. پس بهتر است بیش از این به تنبلی احترام بگذارد و اینقدر آن را نکوهش نکند. هر تلاشی لزوما مفید نیست و غالبا هیچ تلاشی نکردن مفیدتر است. دست کم اینکه باعث ذخیره انرژی ما می‌شود.

این هم عکس‌نوشته‌ای از صفحۀ دکتر محمدرضا رجبی‌شکیب:

و مطلب خوبی از صفحۀ نویسندۀ ارجمند، خانم محبوبه موسوی عزیز:

دوستان مترجم، سروران، ای آشنایان به هر زبان غایب، به پیر به پیغمبر، به مسیح و یهودا و مارادونا و هر که قبول دارید، ترجمه از یک زبان به زبان دیگر به معنای گرته‌برداری نیست که نعل به نعل، و مثلا برای وفاداری به متن، عکس برگردان همان کلمات خارجی را به فارسی برگردانیم. یکی از این نعل به نعل‌ها، فعل مزخرف شروع کردن است. ما در فارسی شروع به خندیدن نمی‌کنیم بلکه می‌زنیم زیر خنده. ما در فارسی شروع به راه رفتن نمی‌کنیم بلکه قدم برمی‌داریم. در فارسی شروع به خوابیدن نمی‌کنیم بلکه دارد خوابمان می‌برد یا داشت خوابمان می‌برد یا آمدم بخوابم یا چشمم گرم شد یا هر کوفت دیگری جز شروع کردن. حتی شروع به کار را برای زمانی به کار می‌بریم که قرار است ساعت بزنیم یا اولین روز کاری است یا چیزهایی از این دست. بنابراین در مواقع معمول شروع به کار نمی‌کنیم بلکه دست به کار می‌شویم. شروع به گریستن هم نمی‌کنیم یا اشک‌هایمان بی اختیار می‌ریزد یا می‌زنیم زیر گریه. ولی کارهایی هم هست که شروع می‌کنیم مثل شروع به ترجمه می‌کنیم که البته قشنگ نیست ولی خب بعضی شروع کردن را دوست دارند و کاریش نمی‌شود کرد. و وقتی شروع به ترجمه کردیم باید علم زبان بدانیم نه معنای لغات و زبان سلسله پیچیده‌ای از روابط فرهنگ و عرف و سنت است به علاوه ادبیات یک ملت. وقتی شروع به ترجمه می‌کنیم، شروع به مطالعه هم بکنیم بد نیست. از ما گفتن.

خبر تلخ امروز مرگ عباس صفاری بود. این شعر زیبای شادروان صفاری را در صفحۀ اینستاگرام سعید عقیقی خواندم:

هر از گاهی آینه دستشویی من
به زبان می‌آید و حرف‌های عجیبی می‌زند.
مثلا می‌گوید: تنهایی بهای سنگین زلال ماندن است.

صفحۀ من در اینستاگرام