تمرینی مهم دربارهٔ انگیزهٔ نویسندگی

پیش نوشت: تقریباً تمام کتاب‌های آموزشی داستان‌نویسی که در ایران منتشر شده‌اند مؤلفان آمریکایی دارند؛ اما کتاب فن و هنر نویسندگی نویسنده‌ای آلمانی دارد؛ و جالب است که تفاوت نسبتاً مشهودی بین جهان‌بینی و تمرین‌های این کتاب نسبت به کتاب‌های فرهنگ آمریکایی وجود دارد. فن و هنر داستان‌نویسی را اتو کروزه نوشته و پیمان کی فرخی ترجمه کرده. ناشر کتاب انتشارات اختران است و عنوان دوم کتاب چنین است:

چگونه زندگی را در زبان بیان کنیم

اصل مطلب:

کاغذی بردارید یا فایل جدیدی روی رایانه ایجاد کنید و فهرستی از دلایل نویسندگی خود بنویسید. اسمش را بگذارید «چرا می‌نویسم؟» همهٔ دلایل؛ از سطحی تا متفکرانه را یادداشت کنید.

آگاهی ما لایه‌های بسیاری دارد. هر جمله را با «چون…» شروع کنید (چون نیاز دارم، چون می‌خواهم بر دیگران اثرگذار باشم، چون فکر می‌کنم که چیزی برای گفتن دارم و…). قطعاً انگیزه‌های عمیق به‌سادگی به چنگ نمی‌آیند. حتی اگر از رمق افتادید و دیگری تیری در ترکش نداشتید بازهم ادامه دهید.

ارزیابی

یک‌بار دیگر فهرست را بخوانید. کجا «معنادار» است؟ چیزی که واقعاً شمارا به حرکت درمی‌آورد چیست؟ آیا دلیل اصلی حرکت خود را یافته‌اید؟

این تمرین باعث طرح سؤال‌های متعددی دربارهٔ انگیزه‌های نویسندگی‌تان می‌شود؛ نوشتن چگونه باعزت نفستان آمیخته است؟ با نظر شخصی و منش روشنفکرانه‌تان؟ با نیازتان برای اینکه زندگی خود را بفهمید؟ با نیازتان به اثرگذاری بر جهان؟ با نیازتان برای به رسمیت شناخته شدن؟ با ترستان از ناتوانی در آفرینش ادبی؟ با هراستان از روان غیرطبیعی خود؟ (تمام انسان‌ها گهگاه چنین حسی دارند.) با نیازتان برای نصیحت کسی؟ با خواست مرموزتان برای روایت چیزی که تاکنون به کسی نگفته‌اید؟ با آسیب‌های درونی‌تان؟

هدف اصلی، فهرست کردن انگیزه‌ها روی کاغذ نیست، این بخشی از تکلیف شماست که از بازی پنهان در جریان آگاه شوید. همهٔ ما خودمان را پشت انگیزه‌های پذیرفته‌نشدن اجتماعی پنهان کرده‌ایم و انگیزه‌های کمتر اجتماعی را آن‌قدر مخفی می‌کنیم که دیگر خودمان هم درکشان نمی‌کنیم.

حالا یک سؤال ژرف‌تر:

من «واقعاً» برای چه می‌خواهم بنویسم؟